ΙΣΤΟΡΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ
Του καθηγητή Πέτρου Θέμελη *
Για τον Παυσανία, τον περιηγητή του δεύτερου αιώνα μετά Χριστόν, γνωστό και από την επίσκεψή του στην αρχαία Μεσσήνη, η δωροδοκία -κοινώς λάδωμα- ήταν ο «πανίσχυρος μοχλός που κινεί εκ του ασφαλούς την Ιστορία και επηρεάζει δραματικά τις εξελίξεις, αναγκάζοντας την πλάστιγγα να γέρνει κάθε φορά προς την πλευρά των χρημάτων», τα οποία βαραίνουν αποφασιστικά, όπως διαπιστώνουμε καθημερινά.
Στο βιβλίο του για την Κορινθία (2.33.3) ο περιηγητής κάνει ιδιαίτερο λόγο για τα χρήματα που έφερε ο ταμίας του Μεγάλου Αλεξάνδρου Αρπαλος στην Ελλάδα, καθώς και για τα πρόσωπα που τα πήραν τότε, με μοναδική εξαίρεση τον ρήτορα Δημοσθένη, ο οποίος πλήρωσε τελικά με τη ζωή του το αντι-μακεδονικό μένος του! Κατέφυγε στο ιερό του Ποσειδώνα στο νησί του Πόρου, ζητώντας άσυλο, οι Μακεδόνες ωστόσο του Αντίπατρου που τον κατεδίωκαν, τον ανάγκασαν να αυτοκτονήσει.
Στα Λακωνικά του ο Παυσανίας (3.9.8) μιλά διεξοδικά για τα περσικά χρήματα, τους περίφημους χρυσούς δαρεικούς, που έφερε στην Ελλάδα με εντολή του Αρταξέρξη ο Ρόδιος Τιμοκράτης, προκειμένου να προκαλέσει πόλεμο ενάντια στους Σπαρτιάτες, παραθέτει μάλιστα κατάλογο των πολιτικών που δωροδοκήθηκαν τότε: οι Αργείοι Κύλων και Σωδάμας, οι Θηβαίοι Ανδροκλείδης, Ισμηνίας και Αμφίθεος και οι Αθηναίοι Κέφαλος και Επικράτης.Πουλημένοι πολιτικοί υπήρχαν δυστυχώς πάντα.
Στα Μεσσηνιακά του (4.17.2) ο Παυσανίας περιγράφει και πάλι με μελανά χρώματα τα περί διαφθοράς και χρηματισμού των αντίπαλων στις πολεμικές συγκρούσεις. Καταλήγει, ότι πρώτοι οι Λακεδαιμόνιοι εξαγόρασαν με χρήματα τη νίκη τους στον μακροχρόνιο πόλεμο ενάντια στους Μεσσήνιους, δωροδοκώντας τον ίδιο το βασιλιά των Αρκάδων Αριστοκράτη, ο οποίος είχε προσφερθεί, υποτίθεται, να βοηθήσει τους Μεσσήνιους στη μάχη της λεγόμενης Μεγάλης Τάφρου, ενώ τελικά τους εγκατέλειψε. Και στην κρίσιμη ναυμαχία στους Αιγός Ποταμούς το 404 π.Χ. που σήμανε το τέλος του Πελοποννησιακού πολέμου, οι Λακεδαιμόνιοι κατάφεραν να εξαγοράσουν τον Αδείμαντο και άλλους Αθηναίους στρατηγούς και να νικήσουν κατά κράτος, τελικά, τους έμπειρους στα ναυτικά Αθηναίους.
Οι Πέρσες χρησιμοποίησαν το ίδιο αυτό σίγουρο μέσο κατά των Λακεδαιμονίων, τροφοδοτώντας με άφθονο χρήμα τους Κορίνθιους, τους Αργείους και τους Θηβαίους, ώστε να ξεσηκωθούν τελικά ενάντια στη Σπάρτη και να την αναγκάσουν να εγκαταλείψει τα εδάφη που είχε κερδίσει στην Ασία ο ικανότατος Σπαρτιάτης στρατηγός Αγισήλαος.
Ολυμπιακές απάτες
Στα Ηλιακά του, τέλος, (5.21.2) απαριθμεί ο Παυσανίας ένα πλήθος από Ολυμπιακές νίκες που κερδήθηκαν με απάτες κάθε μορφής (το ντοπάρισμα δεν είχε ακόμη εφευρεθεί) και κυρίως με χρηματισμό των αντιπάλων!
ΔΩΡΟΔΟΚΙΑ ΚΑΙ ΥΠΕΡΦΟΡΟΛΟΓΗΣΗ
Το 1620 οι κάτοικοι του Πραστού, που υπαγόταν στην επαρχία του Μυστρά, έστειλαν άνθρωπό τους στο σουλτάνο Οσμάν Β' με γραπτό αίτημα, ζητώντας άδεια να επισκευάσουν την εκκλησία του Αγίου Νικολάου. Διαμαρτύρονταν μάλιστα εντόνως, ζητώντας την έκδοση ιερής διαταγής απ’ το σουλτάνο, γιατί όταν επιχείρησαν να επισκευάσουν την εκκλησία, ορισμένοι έπαρχοι, βοεβόδες και αστυνομικοί, τους εμπόδισαν και τους απείλησαν με σκοπό το «μπαχτσίσι». Ο σουλτάνος έστειλε φιρμάνι στον Μπέη και τον Καδή (ιεροδικαστή) του Μεζεστρέ (=Μυστρά) με εντολή να ελέγξουν αν οι ραγιάδες του χωριού πλήρωναν κάθε χρόνο τον κεφαλικό και τους άλλους φόρους, να απομακρύνουν όσους τους ενοχλούσαν με σκοπό τη δωροδοκία, και να τους δοθεί άδεια για την επισκευή. Tο φιρμάνι όριζε επίσης, να μην κατασκευάσουν οι ραγιάδες κτίσμα μεγαλύτερο της αρχικής εκκλησίας με το πρόσχημα της επισκευής. Το 1621 εκδίδεται απόφαση από τον Καδή για την επισκευή της εκκλησίας χωρίς επέκταση ή υπερύψωση, δίνονται μάλιστα οι διαστάσεις του ναού και περιγράφονται με ακρίβεια οι φθορές, κυρίως ρωγμές στην οροφή και τους τοίχους.
Από της ιδρύσεώς της ως τα χρόνια της Επανάστασης του '21, πέρασαν στην ιδιοκτησία της Μονής του Αγίου Νικολάου κτηματικές περιουσίες με πράξεις παραχώρησης ή πώλησης. Το πρώτο τέτοιο έγγραφο χρονολογείται το 1638, και αφορά στην παραχώρηση στη Μονή ολόκληρης της κινητής και ακίνητης περιουσίας του Γιάννη Μάγερη από το Λεωνίδι, για την ακρίβεια ενός μικρού σπιτιού με τη φτωχική οικοσκευή και τον κήπο του. Οι προύχοντες δεν παραχωρούσαν (και εξακολουθούν να μην παραχωρούν) ούτε μικρό μέρος της κινητής και ακίνητης περιουσίας τους.
Την περίοδο της Β΄ Ενετοκρατίας (1699-1715) δηλώνονται από τους ηγούμενους της Μονής τα περιουσιακά της στοιχεία στους κατακτητές για λόγους φορολογικούς, της καταβολής δηλαδή της λεγόμενης δεκάτης από τη συνολική αξία της περιουσίας (που αντιστοιχούσε σε 12 ρεάλια περίπου για κάθε χρόνο). Μέσω των εγγράφων γίνεται σαφές ότι τόσο επί Ενετοκρατίας, όσο και στη διάρκεια της περιόδου μέχρι την Επανάσταση, το Μοναστήρι δεχόταν πιέσεις και απειλές, προκειμένου να καταβάλει φόρους μεγαλύτερους από τους προβλεπόμενους. Η πρακτική της δωροδοκίας, προκειμένου να γλιτώσουν οι δύστυχοι μοναχοί τους υπέρογκους φόρους, ήταν αναπόφευκτη.
Τίποτε δεν έχει αλλάξει από τότε σ’ αυτή τη χώρα. Οχι μόνο το μπαχτσίσι, αλλά και οι αυθαίρετες κατασκευές και οι παραβάσεις των αρχικών αδειών οικοδόμησης, ακόμη και σε ελεγχόμενες περιοχές, ήταν από τότε συνήθης πρακτική.
ΣΥΜΒΟΥΛΕΣ ΑΓΝΟΗΜΕΝΕΣ
Θα πρότεινα στους πολιτικούς μας να διδαχτούν τουλάχιστον από τον σοφό Σόλωνα τον Aθηναίο που διεκήρυττε το εξής: «Συμβουλεύετε μη τα ήδιστα, αλλά τα βέλτιστα τοις πολίταις». Να συμβουλεύετε τους πολίτες τα καλύτερα για αυτούς, όχι τα πιο ευχάριστα. Αλλά και από τον σοφό Xίλωνα τον Λακεδαιμόνιο που πρέσβευε: «Ζημίαν αιρού μάλλον ή κέρδος αισχρόν, το μεν γαρ άπαξ λυπήσει, το δε αεί» - δηλαδή να προτιμάς την ζημιά και όχι το αισχρό κέρδος, γιατί η ζημιά άπαξ θα σε λυπήσει, ενώ το αισχρό κέρδος πάντα θα σε στεναχωρεί.
«Mη πλούτει κακώς», μην πλουτίζεις με αθέμιτο τρόπο, συμβουλεύει ο Θαλής ο Mιλήσιος.
«Τοις επιτηδείοις χρω», τους πλέον κατάλληλους ειδικούς να χρησιμοποιείς (και όχι τους συγγενείς και τους κουμπάρους) λέει με τη σειρά του ο Πιττακός ο Mυτιληναίος.
Ποιος αλήθεια υπολογίζει σήμερα τους σοφούς αυτούς άνδρες;
___________
[*] από την ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ Online
